Sait Maden

Şiir Anlayışı ve Poetikası

Sait Maden, şiir yazmaya henüz on üç yaşındayken başlamış ve on dört yaşında ilk şiirini Çorum'da çıkan haftalık yerel bir gazetede yayımlatmıştır. Bu erken yaşlardan itibaren Divan şiiriyle ilgilenmiş, aruz veznini öğrenmiş ve Fuzuli başta olmak üzere klasik şairleri okumaya başlamıştır. Bu köklü edebi altyapı, onun şiir anlayışını şekillendiren önemli faktörlerden biri olmuştur.

Döneminin şiir akımlarına mesafeli duran Maden için, Cemal Süreya'nın deyimiyle "kuşaksız bir şair" tanımlaması yapılmıştır. Doğum tarihine bakıldığında İkinci Yeni kuşağı içinde değerlendirilebilecek olsa da, kendine özgü imge evreni ve dil dünyasıyla belirli bir akıma dahil edilemeyecek kadar özgün bir şiir geliştirmiştir. Tıpkı Behçet Necatigil ve Fazıl Hüsnü Dağlarca gibi, tekil ve kişisel bir şiir dünyası kurmuştur.

Maden'in şiir anlayışını kendisi şöyle ifade etmiştir: "Şiirlerimi oluşturan her şeyi somut birer varlık olarak yansıttım. En soyut bir kavramın bile benim şiirimde elle tutulur, gözle görülür bir nesne olarak yer aldığını görebilirsiniz. Bu bana tasarımcılığımın armağanıdır." Bu yaklaşım, onun şiirlerindeki güçlü görsel karakteri açıklamaktadır.

Onun şiir anlayışının bir diğer önemli yönü, kültürel derinlik ve çeşitliliğe verdiği önemdir. Kendisi, "bütün bunları bilen, uğraşan, gören, hisseden birinin yazdığı şiirle bunlardan bir haber birinin yazdığı şiir aynı olmaz" diyerek şiirde kültürel birikimin önemini vurgulamıştır. Bu birikim için büyük emek harcayan Maden, Türk şiirinin yanı sıra dünya şiirini de yakından takip etmiş, hatta şiir açlığını gidermek için kendi ifadesiyle birçok dil öğrenme yoluna gitmiştir.

"Bir insanın, önce bir yaşam felsefesi olacak ki, onun üzerine sanat felsefesi inşa etsin."

Sait Maden

Maden'in şiirlerinde sadece teknik ustalık değil, aynı zamanda derin bir düşünsel altyapı da vardır. Şiirlerinde varlık ve anlam sorgulaması, ontolojik bir yapının izleri görülür. Zaman kavramı şiirlerinde merkezi bir yer tutar. Geçmişle bugün, bugünle yarın arasındaki gerilimi, elde edilen ve yitirilen, düşe yazılan ve düşte yiten arasındaki çatışmayı şiirlerinde ustaca işlemiştir.

Son derece titiz bir şair olan Maden, şiir üslubunu bulana dek yazdığı tüm şiirleri imha ettiğini belirtmiş olsa da, ömrü boyunca titizlikle hazırladığı ve 500 sayfayı bulan kapsamlı bir şiir külliyatı oluşturmuştur. Bu şiirlerde, yeryüzü, doğa, su, çöl, gökyüzü, insan ve evren üzerine derinlikli gözlemler ve düşünceler yer alır.

Şiir ile Diğer Sanatların İlişkisi

Sait Maden için şiir, tüm sanatsal üretimlerinin merkezinde yer alan bir çekirdek gibiydi. Kendi ifadesiyle: "Bende şiirle resim birbirini bileyerek gelişti." Bu cümle, onun farklı sanat disiplinleri arasında kurduğu organik bağı mükemmel şekilde özetler. Grafik tasarım çalışmalarını besleyen ve şekillendiren "tek kaynağın" şair kimliği olduğunu açıkça ifade etmiştir.

Oğlu Sarp Maden, babasının sanatını tarif ederken, onun sadece yerel kültürü değil, tüm dünya kültürlerini ve sanatlarını özümsediğini belirtmiştir. Dünyanın her yerinden - Vietnam şiirinden Eskimo sanatına, Afrika şiirinden eski medeniyetlerin metinlerine kadar - sanatsal ifadeleri incelemiş ve bunları kendi estetik anlayışıyla sentezlemiştir. Bu geniş kültürel ufuk, onun şiirinin beslendiği zengin kaynakları göstermektedir.

Maden'in çevirmen kimliği de şiir anlayışıyla doğrudan ilişkilidir. Şiirleri aslından çevirebilmek için Fransızca (Baudelaire için), İspanyolca (Lorca için), İngilizce (Edgar Allan Poe için), Rusça (Mayakovski için) gibi birçok dil öğrenmiş, çeviri sürecinde şiirlerin özgün müzikalitesini ve ruhunu korumak için olağanüstü bir çaba göstermiştir. "Çeviri ahlakı bunu gerektir" diyerek, Baudelaire çevirilerini Fransızca aslıyla birlikte yayınlaması, onun sanatsal dürüstlüğünün ve özgüveninin bir göstergesidir.

Tasarımcı kimliği de şiir anlayışını şekillendiren önemli bir unsurdur. Şiirdeki görsel imgeleri, tasarımcı titizliğiyle işleyen Maden, soyut kavramları somut imgelerle ifade etme konusunda ustalaşmıştır. Kendi şiir kitaplarının tasarımını da bizzat üstlenmiş, tipografi, sayfa düzeni ve kapak tasarımında şiirin ruhunu yansıtacak estetik kararlar almıştır.

Çekirdek Yayınları'ndan çıkan kendi kitaplarında, şiir ve tasarım bütünlüğünü en yüksek seviyede gerçekleştirmiştir. Her ayrıntıyı, sayfadaki boşlukları, tipografik seçimleri şiirin içeriğiyle uyumlu olacak şekilde tasarlamış, böylece şiir okuma deneyimini görsel bir boyutla zenginleştirmiştir.

"Grafik tasarımın 'somutlaştırma' işlevi görür, tıpkı şiirde olduğu gibi soyut kavramları görsel bir dille somut hale getirir."

Sait Maden

Maden'in şiiri, diğer sanatlarla kurduğu bu diyalog sayesinde, çok katmanlı, zengin çağrışımlı ve derinlikli bir nitelik kazanmıştır. Onun şiir dünyası, yalnızca sözcüklerle değil, imgeler, sesler, çizgiler ve renklerle de düşünen bir sanatçının bütünsel vizyonunu yansıtır.